Deze les gaat over Plato’s driedeling van de ziel, de kardinale deugden en Plato’s kritiek op de democratie vanuit zijn rechtvaardigheidsopvatting: ‘ieder het zijne’.
Plato’s vraag is: wat is het beste regime? Hij onderscheidt er vijf. In ieder van die regimes staat een bepaalde deugd in hoog aanzien, die alle regimes (behalve het hoogste regime) de degeneratie van een andere deugd als gevolg heeft. Er is daarom een rangorde aan te brengen van het beste naar het slechtste regime. In het beste regime (aristocratie) wordt het hoogste ideaal belichaamd door de wijze. De filosofen zijn daar koning en de koningen zijn daar filosofen. In de timocratie wordt het hoogste ideaal belichaamd door de krijger (moed). In de oligarchie wordt het ideaal belichaamd door de rijke koopman (matigheid/spaarzaamheid). In de democratie staat de vrijheid centraal. De mens heeft al zijn begeerten gelijke rechten gegeven. Dit leidt tot de tirannie, omdat de ordening die de ziel nodig heeft verdwijnt. De slechte begeerten worden niet langer onderdrukt en krijgen vrij baan. Zo ontstaat het slechtste regime waarin het hoogste ideaal belichaamd wordt door de criminele tiran.
Leerlingen lezen de dialoog tussen Socrates en Adeimantos. Ze beantwoorden daarbij de volgende vragen. Heeft Plato gelijk dat leraren bang zijn voor hun leerlingen en hen naar de mond praten, en dat de leerlingen op hun docenten neerkijken? Hebben alle mensen slechte verlangens in zich die onderdrukt moeten worden? Zou iemand die zichzelf niet meer kan bedwingen veranderen in een monster?
Kernbegrippen
DemocratieDeugdenDriedeling van de zielFilosoof-koningPlatoRegime/Politeia
Deze PO biedt leerlingen een stappenplan voor het analyseren van ethische dilemma’s. Ze leren om een complex vraagstuk systematisch te benaderen. Het is een stuk filosofisch gereedschap: eerst het dilemma vanuit verschillende kanten benaderen en inzicht in de betrokken belanghebbenden verwerven en pas daarna een eigen standpunt verwerven.
Kernbegrippen
ethische dilemma's
In deze praktische opdracht kunnen leerlingen zelfstandig aan de slag met een filosofische analyse van een film. Aan de hand van een stappenmodel met 6 stappen reflecteren leerlingen op de relatie tussen filosofie en film.
Kernbegrippen
film
Leerlingen schrijven in tweetallen een dialoog over de wenselijkheid van het genetisch sleutelen aan de mens. Wetenschappers werken sinds enkele jaren op grote schaal met de techniek CRISPR-Cas om planten en dieren genetisch te modificeren. Deze techniek kan ook gebruikt worden om erfelijke ziektes bij mensen te genezen. Maar deze techniek kan ook gebruikt worden om mensen genetisch te verbeteren.
Kernbegrippen
deugdethiekgelukplichtethiekutilismewaarde
Praktische opdracht bij het havo-examenthema ‘persoonlijke identiteit’. Ook goed te gebruiken als toets-op-afstand.
Kernbegrippen
Les op afstandopen boek toetspersoonlijke identiteit
Leerlingen doen allemaal een retorische oefening van ongeveer 5 minuten voor de klas. Er volgt dan een vragenronde en een feedbackronde. In totaal per leerling 20 minuten. Een goede start voor filosofielessen in de bovenbouw. Leerlingen komen allemaal aan het woord en leren positieve feedback te geven op elkaars filosofische posities.
Kernbegrippen
BetoogDiscussieFeedbackRetoriek