Mens vs. machine: wat is intentionaliteit?

Samenvatting

In twee lessen wordt onderzocht of kunstmatige intelligentie intentionaliteit kan hebben en daarmee een voorwaarde voor moraliteit. Aan de hand van de Turing-test en de Chinese Kamer worden argumenten voor en tegen intentionaliteit bij kunstmatige intelligentie besproken.

Domein

Antropologie, Kennistheorie

Kernbegrippen

Chinese Kamer, intentionaliteit, kunstmatige intelligentie, robots, Searle, Turing, Turing-test, zelfbewustzijn

Benodigde tijd

2 lessen van 60 minuten

Lesniveau

Havo 5, Vwo 4, Vwo 5

Lesplan

Les 1

A. Voorbeeld van Asimo (30 min.)

Klassikaal bekijken van het filmpje over Asimo (fragment uit De Volmaakte Mens – zie benodigd materiaal) waarin Asimo een blikjestoren moet omgooien die hij net zelf gebouwd heeft.

Bij het fragment horen de volgende vragen:

  1. Is de robot echt trots op zijn bouwwerk? Vindt hij het belangrijk dat zijn bouwwerk niet kapot gaat?
  2. Is de robot echt verdrietig over het kapot (moeten) maken van zijn toren?
  3. Heeft de robot echt een bedoeling met zijn handelingen?
  4. Weet hij echt dat hij Asimo is?

Denken – Delen – Uitwisselen (5 + 5 + 10 min.):

  • leerlingen maken de vragen eerst individueel,
  • vergelijken onderling elkaars antwoorden (ben je duidelijk? wat is verrassend? hoe verklaar je de verschillen in standpunt/analyse?)
  • klassikaal bespreken van de uitkomst

 

B. Verdieping / uitleg (5 à 10 min.)

Bespreking van de begrippen zelfbewustzijn en intentionaliteit

  • zelfbewustzijn = jezelf (her)kennen als individu. Bespreek het voorbeeld van de spiegeltest.
  • intentionaliteit = gedachten bij /gevoelen over iets hebben

 

C. Turing-Test: uitleg (20 min.)

Uitleg schema Turing-test. Ga in op de vraag wat Turing met deze test wilde onderzoeken / bewijzen. Eventueel ondersteund met een fragment uit de film ‘The Imitation Game’ over het werk van Turing

 

Les 2 

A. Cleverbot: de Turing-test in de praktijk (20 min.)

  • Korte uitleg: wat is een cleverbot (bijvoorbeeld: www.cleverbot.com)
  • Klassikaal bespreken: Welke vragen ga je stellen? Wat is ook al weer het doel van de vragen volgens Turing?
  • Gesprek voeren met de cleverbot: klassikaal één voorbeeld, vervolgens individueel 5 minuten een gesprek voeren
  • Klassikaal de volgende vragen bespreken: Wat kan de cleverbot wel (terwijl jij dacht dat CB dit niet zou kunnen)? Wanneer valt CB door de mand? Waar kwam dat door (jouw vraag, het antwoord)?

 

B. De Chinese Kamer (15 min.)

  • Uitleg van de werking van de kamer
  • Bespreking van Searle’s redenering

Kritische bespreking met de klas:

  1. Heeft Searle daarmee laten zien dat de Turing-Test geen bewijs levert? Bewijs waarvoor?
  2. Wat betekent dit voor het bestaan van intentionaliteit?

 

C. Asimo revisited (20 min. + huiswerk)

Gesprek over Asimo n.a.v. het fragment uit de vorige les:

  1. Hoe zou jij met Asimo omgaan (als je meedeed aan het experiment)?
  2. Maakt het verschil of je weet (kan bewijzen) of hij wel/geen intentionaliteit heeft?

 

Huiswerkopdracht: schrijf een blogpost, maak een keuze uit een van onderstaande thema’s:

  1. Is het mogelijk om een robot te maken, die door een mens serieus genomen wordt?
  2. Vind jij dat je rekening moeten houden met de gevoelens van een ‘huisrobot’?
  3. Moeten ‘zorgrobots’ intentionaliteit hebben?

Gebruik daarin de begrippen ‘zelfbewustzijn’ en ‘intentionaliteit’. En verwerk een standpunt over de Chinese Kamer

Lees je blogpost voor aan Siri en ervaar hoe Siri reageert.

Hoe zou je oma reageren op je blogpost, denk je?

 

Leerdoelen

De leerling kan:

  • uitleggen wat de begrippen ‘zelfbewustzijn’ en ‘intentionaliteit’ inhouden en uitleggen wat de Turing-test en de Chinese Kamer inhouden (begrijpen)
  • de bovenstaande begrippen toepassen op een casus (analyseren)
  • verschillende opvattingen over intentionaliteit kritisch met elkaar vergelijken (kritiseren)
  • een beargumenteerd standpunt innemen over zelfbewustzijn en intentionaliteit bij kunstmatige intelligentie (creëren)

Benodigd materiaal

Auteur

Vincent Bekkering, Frank Vermeulen

Bijlagen

Schrijf een bericht