Samenvatting
Leerlingen schrijven in tweetallen een dialoog over de wenselijkheid van het genetisch sleutelen aan de mens. Wetenschappers werken sinds enkele jaren op grote schaal met de techniek CRISPR-Cas om planten en dieren genetisch te modificeren. Deze techniek kan ook gebruikt worden om erfelijke ziektes bij mensen te genezen. Maar deze techniek kan ook gebruikt worden om mensen genetisch te verbeteren.
Domein
Ethiek, Wetenschapsfilosofie
Kernbegrippen
deugdethiek, geluk, plichtethiek, utilisme, waarde
Benodigde tijd
uitleg opdracht: 45 minuten, uitwerking PO door lln: 50 - 100 minuten
Vereiste voorkennis van leerlingen
- utilisme
- plichtethiek
- deugdethiek
- waarde en geluk
Lesniveau
Havo 4, Havo 5, Vwo 4, Vwo 5
Lesplan
Deze praktische opdracht kan gebruikt worden om de hele periode ethiek mee af te sluiten. Maar is ook geschikt als verwerkingsopdracht na het behandelen van de verschillende theorieën.
Korte introductie van de mogelijkheden van gentechnologie aan de hand van enkele voorbeelden. Per voorbeeld kan een korte discussie met de klas worden gevoerd of dit voorbeeld wenselijk is:
- het veranderen van tarwe zodat het geen gluten meer bevat. Hierdoor kunnen mensen met een glutenintolerantie ook brood enz. eten
- het veranderen van muggen zodat zij niet langer malaria kunnen doorgeven en daardoor miljoenen mensen blijven leven
- het veranderen van vleeskoeien waardoor zij meer spiergroei hebben en dus meer vlees opbrengen
- het veranderen van menselijke embryo’s om een erfelijke spierziekte te verwijderen
- het veranderen van menselijke embryo’s zodat ze slimmer, socialer, sportiever of muzikaler worden
Uitleg dat de eerste vier voorbeelden inmiddels toepassingen zijn van CRISPR-Cas, een nieuwe eenvoudige techniek voor genetische manipulatie. Het vijfde voorbeeld is geen huidige toepassing maar is wel mogelijk.
Laten zien van de uitzending ‘revolutie in de gentechnologie’ van De Kennis van Nu. (25 minuten of korte fragmenten)
Uitleg praktische opdracht:
- lln schrijven in tweetallen een dialoog over de wenselijkheid om CRISPR-Cas toe te passen om mensen te verbeteren
- de dialoog is een gesprek tussen bijvoorbeeld een voor- en tegenstander van de techniek, of een voorstander en iemand die daar kritische vragen over stelt
- lln gebruiken de behandelde stof van ethiek om argumenten te bedenken. Om te kunnen beoordelen of lln de stof goed begrijpen is het handig als ze wel expliciet vermelden dat het een utilistisch argument enz, is, of dat lln bij een toepassing van een stroming tussen haakjes de stroming vermelden. Anders blijft dat meestal impliciet en is het lastiger te beoordelen
- Belangrijk is dat ze niet alleen voor- en tegenargumenten geven, maar in de dialoog ook laten zien dat ze vooronderstellingen uit elkaars argumenten kunnen benoemen en analyseren (bijv.: “Genetisch veranderen is onnatuurlijk” “Waar is het onderscheid tussen natuurlijk en onnatuurlijk op gebaseerd? Waarom is iets wat niet van nature zo gebeurt, daarom slecht?” enz.) Lln vinden dit vaak het lastigst dus het kan helpen om dit even klassikaal voor te doen
- een werkbare omvang van de dialoog is zo tussen de 500 en 800 woorden
Leerdoelen
De leerling kan:
- de ethische opvattingen utilisme, plichtethiek en deugdethiek en de begrippen geluk en waarde toepassen in een casus (begrijpen)
- lln kunnen een argumentatie opzetten en daarin vooronderstellingen en en ethische posities benoemen (creëren) (analyseren
Benodigd materiaal
Informatie en uitzending over CRISPR-Cas van De kennis van nu , via www.kennisvannu.nl:
- dossier gentechnologie www.dekennisvannu.nl/site/media/Gentechnologie/6290
- aflevering ‘revolutie in de gentechnologie’, 31 maart 2016
Suggesties voor vervolglessen
De dialoog kan ook toegepast worden op andere morele casussen. Zelf laat ik lln ook een dialoog schrijven over een eigen gekozen moreel onderwerp, met dezelfde opdracht als in bijlage 1.
Auteur
Stijn Ockeloen