Oorlog en ethiek

Samenvatting

Een lessenreeks (±6 lessen) over oorlog, met daarin uitleg over  oorlogsrecht, een filmopdracht, een tekst over Carl Schmitt waarin zijn kritiek op het liberalisme wordt uiteengezet, een les over Hannah Arendt, een actuele tekst over oorlogsvoering met drones. Af te sluiten met praktische opdracht of bijbehorende toetsvraag. Een lessenreeks die leerlingen over het algemeen spannend en interessant vinden.

Domein

Ethiek, Sociale filosofie

Kernbegrippen

Carl Schmidt, Eichmann, goed en kwaad, Hannah Arendt, oorlog, oorlogsrecht, rechtvaardigheid

Benodigde tijd

Ongeveer 6 lesuren van 60 minuten

Vereiste voorkennis van leerlingen

  • normen en waarden
  • basiskennis ethiek

Lesniveau

Havo 4, Havo 5, Vwo 4, Vwo 5

Lesplan

Lessenserie rond “geweld, oorlog en macht”

Deze serie is ontworpen voor het einde van H4, toen we in H5 mondiale rechtvaardigheid deden. We lazen dan alvast een deel van het laatste hoofdstuk en kozen hier een film en een paar teksten bij. Er zit ook een opdracht bij voor een werkstuk(je). Qua domein bestrijken de lessen zowel ethiek als politieke filosofie. Het is een onderwerp dat leerlingen aanspreekt en dat altijd te koppelen valt aan de actualiteit.

De teksten zijn pittig voor H4, de serie kan m.i. ook gebruikt worden voor V4. Ik heb hem in H4 alleen gebruikt in twee kleine klassen waar een redelijk goede werksfeer was, aan het einde van het jaar. (Dus na driekwart jaar filosofie-onderwijs.) Er waren een paar jongens die meestal slecht mee deden, maar die waren juist door dit onderwerp gegrepen. Ik heb zelf met zo veel plezier met dit onderwerp gewerkt dat ik denk dat het ook zonder de koppeling met het examenonderwerp bestaansrecht heeft.

 

Les 1: Heeft oorlog een ethiek? 

  • Tekst “Misschien kunnen we beter niet helpen” uit “Mondiale Rechtvaardigheid” pp 147 – 156 
  • Opdracht met eindtermen

Les 2: Carl Schmitt: oorlog hoort bij de aard van de mens

  • Tekst “Ideologie met lege handen” – Marije Smit, Filosofie Magazine 6, 2004
  • Opdracht met vragen

Les 3: Film met opdracht

  • Bijvoorbeeld Eye in the Sky (over drone-oorlogvoering) / Unsere Väter, unsere Mütter eerste aflevering / Der Untergang / Fight Club / Documentaire over de val van Srebrenica

Les 4: Hannah Arendt – Eichmann in Jeruzalem: over het kwaad

  • Klassikale les met debat, korte tekst als achtergrond

Les 5: Tekst over drones

  • Artikel “Hoe drones oorlog permanent maken”, Willem Schinkel, De Correspondent, oktober 2015

Les 6: Afronden: opdracht (actualiteit) en proef

Leerdoelen

De leerling kan:

  • oorlogshandelingen beoordelen op hun rechtvaardigheid volgens het ius in bello en het ius ad bellum (begrijpen)
  • het verschil uitleggen tussen de posities van het pacifisme, realisme en de rechtvaardige oorlog (begrijpen)
  • de (realistische) positie van Carl Schmitt uitleggen dat oorlog bij de mens hoort en dat liberalisme een systeem is dat dit ontkent (begrijpen)
  • de positie van Hannah Arendt uitleggen dat het kwaad banaal is (begrijpen)
  • een beargumenteerd standpunt innemen over de rechtvaardigheid van oorlog in het algemeen en oorlogsvoering met drones in het bijzonder (creëren)

Benodigd materiaal

  • Mondiale rechtvaardigheid, Mertens en Tinnevelt, examencahier
  • Artikel “Ideologie met lege handen” – Marije Smit, Filosofie Magazine 6, 2004
  • Artikel “Hoe drones oorlog permanent maken”, Willem Schinkel, De Correspondent, oktober 2015
  • Film of documentaire over oorlog, bijvoorbeeld: Eye in the Sky (over drone-oorlogvoering), Unsere Väter, unsere Mütter eerste aflevering, Der Untergang, Fight Club, Brandpunt aflevering “Waarom Srebrenica moest vallen”
  • Suggestie: 101 Ethische dilemma’s van Martin Cohen

Suggesties voor vervolglessen

  • Uit te breiden met Machiavelli en / of Girard.
  • Goed te combineren met geschiedenisproject over een oorlog.

Auteur

Ine Raangs

Bijlagen

Schrijf een bericht

Oorlog en ethiekaaa