Samenvatting
Deze les gaat over Herbert Marcuse en zijn kernbegrip van ‘valse behoeften’. De les begint met een experiment waarin de leerlingen hun telefoons moeten inleveren, om zo een discussie te provoceren. Vervolgens worden de kernbegrippen uitgelegd aan de hand van concrete voorbeelden en opdrachten in de les.
Eventueel kun je in een tweede les het onderwerp verdiepen door de primaire tekst van Kessels over Marcuse en valse behoeften te lezen.
Domein
Sociale filosofie
Kernbegrippen
consumptiemaatschappij, Herbert Marcuse, kapitalisme, kritiek, marxisme, repressieve tolerantie, valse behoeften
Benodigde tijd
Zonder het lezen van de primaire tekst: 1 lesuur van 50 à 60 minuten. Met het lezen van de primaire tekst: 2 lesuren.
Vereiste voorkennis van leerlingen
Karl Marx over uitbuiting en vervreemding, kapitalisme
Lesniveau
Havo 4, Havo 5, Vwo 4, Vwo 5
Lesplan
Fase 1 van de les: een provocatief experiment om een discussie op te wekken. (20 minuten)
- Laat alle leerlingen hun telefoons inleveren, liefst in een mand doen – mag niet in hun eigen tas, loop rond om ze in te nemen.
- Zeg je dat de telefoons bij wijze van experiment pas aan het einde van de dag teruggeeft. Voor extra effect doe je de telefoons in een kluis met sleutel in je lokaal als je dat hebt.
- Knip plaatjes uit van Nokia’s uit de jaren negentig en geef die terug aan de leerlingen.
- Vraag ze of ze tevreden zouden zijn met deze oude nokia’s i.p.v. van hun eigen telefoons en WAAROM wel/niet.
- Prijs de voordelen aan van de oude nokia: de accu gaat veel langer mee en hij is niet kapot te krijgen.
- Print plaatjes uit van de nieuwe Iphone X en deel die uit. Vraag de leerlingen of ze hun telefoon zouden willen inruilen voor de nieuwe Ihpone X.
- Benadruk dat de Iphone X geen praktisch voordeel heeft t.o.v. hun eigen telefoons.
- Vraag de leerlingen op welke manier en waarom ze hun telefoons nodig hebben.
Fase 2 van de les: De lesbrief met de leerlingen lezen en de bijbehorende opdrachten laten maken. (30 minuten)
Fase 3 in een 2e les: De tekst over ‘echte en onechte behoeften’ samen met de leerlingen lezen. Begin daarover vervolgens een onderwijsleergesprek. (50 minuten)
Leerdoelen
De leerling kan uitleggen wat valse behoeften zijn volgens Herbert Marcuse. (begrijpen)
De leerling kan zelf voorbeelden geven van reclames waarin valse behoeften woorden gepromoot. (toepassen)
De leerling kan uitleggen wat ‘repressieve tolerantie’ volgens Marcuse betekent. (begrijpen)
De leerling kan beargumenteren of het volgens haar mogelijk is om je een andere samenleving voor te stellen dan de huidige consumptiemaatschappij. (kritiseren)
Benodigd materiaal
Lesbrief en (eventueel) primaire tekst (zie hiervoor de bijlagen)
Suggesties voor vervolglessen
Les over ‘bullshit jobs’
Auteur
Dyane Til en Thomas Bragdon