Sartre en Foucault over vrijheid met kijkopdracht “Beperkt houdbaar”

Samenvatting

De leerlingen worden gestimuleerd een positie in te nemen over de vraag of wij vrij zijn. De posities van Sartre en Foucault worden geïntroduceerd als twee uitersten. De klas kijkt “Beperkt houdbaar” van Sunny Bergman en benoemt in een kijkopdracht de thema’s van Foucault in deze documentaire.

Domein

Antropologie

Kernbegrippen

disciplinering, existentialisme, Foucault, normalisering, panopticon, Sartre, structuralisme, vrijheid

Benodigde tijd

2 lesuren van 45 of 50 minuten, én een les om de documentaire (60 minuten) te kijken.

Lesniveau

Havo 4, Vwo 4

Lesplan

  1. Introductie onderwerp: kondig aan dat je het met de leerlingen wil hebben over vrijheid omdat het vaak heel duidelijk lijkt wat vrijheid is en dat we vrij zijn, maar dat dit, als je er goed over nadenkt, helemaal niet zo hoeft te zijn.
  2. Laat de leerlingen een antwoord opschrijven en bespreken in tweetallen op de volgende vragen: Ben jij vrij? Waarom wel of niet Wat is vrijheid eigenlijk? Kun je vrij zijn, zelfs als je in de gevangenis zit? Waarom wel of niet? Bespreek de antwoorden van de klas kort, zodat je een indruk hebt van de posities die er leven.
  3. Introduceer Sartre en Foucault als twee filosofen die ongeveer gelijktijdig leefden in de vorige eeuw, maar een tegengesteld antwoord hadden op de vraag of wij vrij zijn. Ga vervolgens over tot het uitleggen van de positie van Sartre (zie hiervoor ook de bijgevoegde ppt).
  4. Laat de leerlingen in tweetallen kritiek bedenken op de positie van Sartre en bespreek deze (kort) klassikaal.
  5. Leg de positie van Foucault uit aan de hand van het panopticon (zie hiervoor ook de bijgevoegde ppt). De drie eigenschappen die onder de foto van een ruïne van een panopticon in Cuba genoemd worden zijn van groot belang. Laat de leerlingen hierbij eerst zelf bedenken wat voor effect een dergelijke gevangenis op jou als gevangene zou hebben.
  6. Bekijk klassikaal “Beperkt houdbaar”, de documentaire duurt 60 minuten. Je kunt, afhankelijk van de duur van je lesuren, dit in de eerste les opstarten, in de tweede les uitkijken, en in een derde les nabespreken. Of in de eerste les opstarten en als huiswerk meegeven. Ook het bekijken van fragmenten is mogelijk.
  7. Maak de kijkopdracht tijdens en na het kijken van “Beperkt houdbaar”. Bespreek  de kijkopdracht. Bespreek ook de drie vragen waar je de les mee bent begonnen: wat is vrijheid eigenlijk?
  8. Sluit de les af met een discussie over normaliserende macht. Laat leerlingen naar aanleiding van de documentaire stellingen bedenken.

Leerdoelen

De leerling kan een eigen positie innemen over de vraag of wij vrij zijn:

– aan de hand van Sartre’s existentialisme;

– aan de hand van Foucault’s beeld van vrijheid, uitgelegd aan de hand van zijn visie op het panopticon en hoe dit terugkomt in de disciplinerende machtsrelaties tussen mensen.

De leerling kan de termen van Foucault toepassen op de casus in “Beperkt houdbaar”.

De leerling kan een eigen afweging maken over welke positie (die van Foucault of die van Sartre) hij of zij zich meer aangetrokken voelt, en deze afweging beargumenteren.

Denkniveaus: begrijpen, kritiseren, evalueren.

Benodigd materiaal

Auteur

Sjimmie Lensen

Bijlagen

Schrijf een bericht