Samenvatting
Leerlingen leren Rawls’ gedachte-experiment van de sluier van onwetendheid kennen door een experiment waarbij zij zelf mogen beslissen hoe een aantal bonuspunten voor een toets verdeeld zullen worden in de klas.
Domein
Ethiek, Sociale filosofie
Kernbegrippen
Rawls, rechtvaardigheid, sluier van onwetendheid
Benodigde tijd
Een lesuur van 50 minuten
Lesniveau
Havo 4, Havo 5, Vwo 4, Vwo 5
Lesplan
Fase 1: uitleg over de puntenverdeling.
De docent legt uit dat de toets is nagekeken, maar dat er voor het definitieve cijfer nog een aantal bonuspunten te verdelen zijn. De toets wordt nog niet uitgedeeld en de leerlingen weten dus niet hoe ze het gemaakt hebben. Het aantal beschikbare bonuspunten staat gelijk aan de helft van het aantal leerlingen in de klas. In dit voorbeeld wordt uitgegaan van een klas van 30 leerlingen. Er zijn dus in totaal 15 punten te verdelen. De docent legt uit dat er drie manieren zijn om de punten te verdelen:
Optie 1:
- De 10 leerlingen met het hoogste cijfer krijgen er 0,5p bij.
- De 10 leerlingen met het middelste cijfer krijgen er 0,5p bij.
- De 10 leerlingen met het laagste cijfer krijgen er 0,5p bij.
Optie 2:
- De 10 leerlingen met het hoogste cijfer krijgen er 1,0p bij.
- De 10 leerlingen met het middelste cijfer krijgen er 0,5p bij.
- De 10 leerlingen met het laagste cijfer krijgen er 0,0p bij.
Optie 3:
- De 10 leerlingen met het hoogste cijfer krijgen er 0,0p bij.
- De 10 leerlingen met het middelste cijfer krijgen er 0,5p bij.
- De 10 leerlingen met het laagste cijfer krijgen er 1,0p bij.
Fase 2: stemmen
De leerlingen schrijven hun voorkeur voor optie 1, 2 of 3 op een papiertje en leveren het anoniem in.
Fase 3: onderwijsleergesprek
De docent vraagt dan op basis waarvan de leerlingen hun keuze voor optie 1, 2 of 3 gemaakt hebben. Iedere keuze kan in principe gerechtvaardigd worden: optie 1 gaat uit van gelijkheid, bij optie 2 worden harde werkers beloond, bij optie 3 gaan de punten naar wie ze het hardst nodig hebben.
De docent vraagt nu wie er anders gestemd zou hebben als de toets al was uitgedeeld. Waarschijnlijk wordt er vaker gestemd op optie 3 als de toetsresultaten niet bekend zijn.
Fase 4: Rawls’ sluier van onwetendheid
De docent legt uit dat het verdelen van de punten vergeleken kan worden met het verdelen van schaarse goederen in een samenleving. Als we ervan uitgaan dat mensen handelen uit welbegrepen eigenbelang, dan wil iedereen de samenleving zo inrichten dat zijn of haar sociale positie erop vooruit gaat (dit is te vergelijken met stemmen voor optie 1-3 wanneer de toetsresultaten van de leerlingen bekend zijn: waarschijnlijk kiest iedereen dan voor de optie die het gunstigste effect heeft op het eigen cijfer).
Daarom hebben we, als we echt willen weten wat rechtvaardigheid is, volgens Rawls een neutraal standpunt nodig. Dit noemt hij de oorspronkelijke positie. Dit is te vergelijken met de situatie waarin de leerlingen hun eigen toetsresultaat niet kennen.
Doordat de docent de toets niet uitdeelt ontstaat er een sluier van onwetendheid, waarbij de leerlingen onwetend zijn over hun resultaat (vergelijkbaar ben het niet kennen van je eigen sociale positie in het gedachte-experiment van Rawls). Dit zou volgens de theorie van Rawls moeten leiden door een verdeling van de punten die rechtvaardiger is, dan als de leerlingen hun resultaat wel zouden kennen.
Fase 5: het tellen van de stemmen
Als het duidelijk is voor welke optie de leerlingen gekozen hebben, kan er een onderwijsleergesprek volgen over de vraag of deze uitslag inderdaad rechtvaardiger is, dan wanneer de leerlingen bij de stemming hun eigen resultaat wel gekend hadden. Als dit het geval is, laat het de kracht van het gedachte-experiment van Rawls zien.
Fase 6: het aanpassen van de cijfers
De docent kan nu de cijfers van de leerlingen aanpassen op basis van het resultaat van de stemming. De toetsen kunnen vervolgens worden uitgedeeld.
Leerdoelen
De leerling kan:
- Rawls’ gedachte-experiment van de sluier van onwetendheid en zijn begrip van de oorspronkelijke positie uitleggen en in een nieuwe context herkennen (begrijpen)
Benodigd materiaal
- Dit lesplan kan alleen gebruikt worden als de docent op het punt staat om beoordeelde toetsen terug te geven aan de leerlingen.
- Dit experiment wordt beschreven in het volgende artikel: Barkacs, C.B. & Barkacs, L.L. ‘Learning from exam results: A unique classroom experiment that stimulates critical thinking’. Journal of Case Studies in Education, v1 Jan 2011, via: https://eric.ed.gov/?id=EJ1055541
Auteur
Floris Velema