Latour en de actor-netwerktheorie

Samenvatting

Een lessenreeks over de actor-netwerktheorie van Bruno Latour, die laat zien dat de wetenschap niet per se een logisch opgebouwd geheel is waar waarheden geproduceerd worden, maar eerder een netwerk van allerlei actoren die allianties met elkaar aangaan teneinde geld, succes, etc te verkrijgen.

Domein

Wetenschapsfilosofie

Kernbegrippen

actor-netwerktheorie, feiten, Latour, maatschappelijke praktijk, praktijk, techniek, theorie, waardegebondenheid, waardevrijheid, wetenschappelijke praktijk

Benodigde tijd

3 x 50 minuten exc huiswerk (zelf tekst lezen en opdrachten maken)

Vereiste voorkennis van leerlingen

Idealiter wordt deze les geplaatst aan het einde van een reeks lessen over wetenschapsfilosofie, met daarin in ieder geval de logisch positivisten, Popper, Kuhn

Lesniveau

Vwo 5, Vwo 6

Lesplan

Suggestie:

 

Les 1

  1. Open de les met Ppt dia 1 en dia 2: wie is Bruno Latour? Wat is de actor-netwerktheorie (abstracte definitie dia 2)? Relatie met voorgaande lessen (Popper, logisch positivisme, Kuhn) leggen.
  2. Bekijk de eerste 35 minuten van de documentaire Schaken met de Dood en benoem tijdens en na het fragment de actoren in het netwerk. Benadruk daarbij ook dat ‘actoren’ ook bijvoorbeeld levenloze objecten en instituten zijn (voor voorbeelden zie afbeelding “netwerk bij documentaire” bij deze les).

 

Les 2

  1. Lezen tekst De zelfkant van de wetenschap in Wijsgerig Perspectief 2012 en maken leesvragen bij deze les (deels huiswerk).

Het is een pittige maar leesbare tekst, 6 pagina’s, niveau 5/6V.

  1. Bespreek/bediscussieer de leesvragen klassikaal of in groepen.

 

Les 3 (optioneel)

  1. Keer terug naar de definitie van de actor-netwerktheorie op dia 2 van de Ppt bij deze les en illustreer deze met de afbeelding “netwerk bij documentaire” (in PDF bij deze les).
  2. Lees De angst van de spreker, ’s avonds, in zijn hotel uit het boek De Berlijnse sleutel (Latour, 1997). Laat leerlingen deze tekst relateren aan de actor-netwerktheorie.
  3. Vat samen en relateer de actor-netwerktheorie aan eerder besproken wetenschapsfilosofische opvattingen (Popper, logisch positivisme, Kuhn).

Leerdoelen

De leerling kan na afloop van de lessen:

– de begrippen actor-netwerktheorie van Latour, theorie, feiten, praktijk, wetenschappelijke praktijk, maatschappelijke praktijk, waardevrijheid, waardegebondenheid gebruiken en uitleggen in relatie tot elkaar en in nieuwe contexten

Vaardigheden: lezen, schrijven, discussiëren, expliciteren van vooronderstellingen, begrijpen, toepassen, kritiseren

Benodigd materiaal

  • Powerpoint – in Bijlagen
  • Documentaire “Schaken met de dood” NPO Start (https://www.npostart.nl/2doc/01-06-2015/KN_1671288)
  • Tekst Wijsgerig Perspectief “De zelfkant van de wetenschap” (https://www.filosofie.nl/nl/artikel/41950/ten-geleide-bruno-latour.html – achter betaalmuur op filosofie.nl) – in Bijlagen
  • Document (Word) Lees- en discussievragen bij “De zelfkant van de wetenschap”) – in Bijlage
  • Pdf met afbeelding actor-netwerktheorie (bij documentaire) – in Bijlagen
  • Tekst “De angst van de spreker, ’s avonds, in zijn hotel”, hoofdstuk uit “De Berlijnse sleutel”, Bruno Latour, Van Gennep 1997 (ingescand) – nog niet gekoppeld, komt nog in bijlagen!

Suggesties voor vervolglessen

De ideeën van Latour sluiten min of meer aan op Kuhn. De lessen vormen een mooi sluitstuk van een reeks lessen over wetenschapsfilosofie.

Auteur

Tjeerd van de Laar en Ine Raangs

Bijlagen

Schrijf een bericht