Dilthey en de hermeneutiek

Samenvatting

In deze lessenserie gaan de leerlingen actief te werk met de hermeneutische methode. In de eerste les krijgen ze een uitleg over de hermeneutiek. In de tweede les moeten ze de hermeneutische methode toepassen op concrete voorbeelden. In de derde en laatste les gaan ze een primaire bijbeltekst uitleggen aan de hand van de hermeneutische methode.

Domein

Wetenschapsfilosofie

Kernbegrippen

Dilthey, geesteswetenschappen, hermeneutiek, hermeneutische cirkel, hermeneutische methode, interpretatie, natuurwetenschappen

Benodigde tijd

Een serie van 3 lessen van 50 à 60 minuten

Vereiste voorkennis van leerlingen

Logisch positivisme, de standaardmethode van de natuurwetenschap, het onderscheid tussen objectief en subjectief

Lesniveau

Vwo 5, Vwo 6

Lesplan

Les 1.

– Begin met een anekdote die het onderwerp van de les inleidt: hermeneutiek. Je kunt daarvoor bijvoorbeeld de anekdote gebruiken waarmee de eerste lesbrief begint (zie bijlage). (5 minuten)

– Bespreek klassikaal met de leerlingen de verschillende voorbeelden van hermeneutische vragen (zie lesbrief). (10 minuten)

– Neem met de leerlingen de verschillende stappen door van de hermeneutische methode. Laat de leerlingen de bijbehorende opdrachten maken (zie de eerste lesbrief). (20 minuten)

– Herhaal kort klassikaal het logisch positivisme met de leerlingen. Laat ze vervolgens de eindopdracht maken. Je kunt die opdracht klassikaal met ze bespreken (Zie lesbrief). (15 minuten)

 

Les 2.

– Draai het nummer ‘Brown Sugar’ van de Rolling Stones en laat ze de tekst van het nummer meelezen (dit kun je op Youtube vinden). (5 minuten)

– Geef de leerlingen instructies over de eindopdracht die ze in de klas moeten maken. Daarbij kun je als voorbeeld het nummer ‘Brown Sugar’ gebruiken (zie lesbrief). Je kunt bijvoorbeeld instructies geven als: “De opdracht mag je in tweetallen uitwerken. Op de uitgedeelde lesbrief zie je een lijst met onderwerpen. Kies drie onderwerpen uit. Bespreek vervolgens met je klasgenoot hoe je de uitgekozen onderwerpen kunt onderzoeken met behulp van de hermeneutische methode. Gebruik hiervoor het stappenplan uit de vorige les. Eventueel presenteer je je antwoord in de klas. Je krijgt voor deze opdracht 10 minuten.” (5 minuten)

– Herhaal wanneer nodig kort het stappenplan van de hermeneutische methode uit de vorige les. (5 minuten)

– Laat een tweetal hun antwoord presenteren. (5 minuten)

– Geef aan dat jullie nu een casus gaan bespreken, de casus over hedendaagse psychiatrie. Lees klassikaal samen met de leerlingen de casus beschreven in de lesbrief. (10 minuten)

– Geef de leerlingen instructies over het maken van de opgaven bij de casus. Deze opgaven moeten ze in hun eentje maken en de antwoorden in hun schrift opschrijven. Daarvoor krijgen ze maximaal 10 minuten. Vervolgens bespreek je klassikaal de antwoorden. (15 minuten)

 

Les 3.

– Herhaal kort met de leerlingen de inhoud van de vorige twee lessen. (5 minuten)

– Lees klassikaal de tekst uit de bijbel (zie de derde lesbrief). (10 minuten)

– Geef de leerlingen instructies over de opdracht die ze in de klas gaan maken. Geef bijvoorbeeld de volgende instructies: “Stel dat je pastoor of dominee bent en je moet de mensen in de kerk (al die mensen zijn westerlingen en dus vergeleken met de rest van de wereldbevolking steenrijk) de boodschap overbrengen van de bijbeltekst die we zojuist hebben gelezen. Hoe leg je dit verhaal dan uit? Moet je het letterlijk nemen – of juist niet? En zo nee, wat is dan een betrouwbare uitleg van het verhaal. Wat betekent het? In tweetallen ga je aan de slag met de bijbeltekst. Leg uit aan de hand van het stappenplan van de hermeneutische methode welke betekenis de tekst volgens jou heeft. Vervolgens schrijf je in 100 woorden jouw uitleg van de tekst op. Eventueel ga je jouw uitleg van de bijbeltekst aan de klas presenteren. Voor de uitwerking van de opdracht krijg je 20 minuten.” (10 minuten)

– Laat de leerlingen zelfstandig aan de opdracht werken. (10 minuten)

– Laat een paar leerlingen hun antwoord voordragen aan de klas. (10 minuten).

– Eventueel kun je de bijbeltekst achteraf ook klassikaal met ze bespreken. Je kunt daarbij de volgende dingen bespreken: “Wat is onze eigen situatie? Wij leven in rijkdom! We zouden best wat van onze welvaart kunnen missen en eerlijker verdelen met armen in de rest van de wereld.

“We kunnen ons identificeren met de rijke man in dit verhaal en ons verplaatsen in zijn gedachten en gevoelens.

“In welke situatie/maatschappij/tijd speelt dit verhaal zich af? Om een goede uitleg van het verhaal te geven moet je hier wel wat van afweten.

“Wat voor verhalen vertelt Jezus verder nog in de bijbel en wat voor moraal hebben die? Zijn z’n boodschappen daarin ook zo extreem? Moet je die andere verhalen altijd letterlijk nemen?

“Kun je met de kennis van andere verhalen conclusies trekken ten aanzien van dit ene verhaal? Is het vergelijkbaar of juist weer anders?”

Leerdoelen

De leerling kan:

  • in eigen woorden de hermeneutiek uitleggen (begrijpen)
  • het onderscheid tussen verstaan en verklaren uitleggen (begrijpen)
  • het onderscheid tussen verstaan en verklaren op voorbeelden toepassen (analyseren)
  • de hermeneutische methode uitleggen aan de hand van verschillende voorbeelden (begrijpen)
  • een primaire tekst uitleggen aan de hand van de hermeneutische methode (analyseren)

Benodigd materiaal

De lesbrieven (zie de bijlagen)

Eventueel: Leezenberg, Michiel; de Vries, Gerard. “De hermeneutische traditie,” in: Wetenschapsfilosofie voor geesteswetenschappen. Amsterdam: Amsterdam University Press. 2001

Auteur

Gijs Jonkers

Bijlagen

Schrijf een bericht

Dilthey en de hermeneutiekaaa

  1. Zojuist de serie gebruikt. Beviel mij zeer. De laatste les was voor mij opvallend. Nadat de leerlingen begonnen aan de verwerking ontstond er al snel een discussie of een armoede een plicht is voor een christen. Ik geef les op een streng christelijke school dus vandaar dat dit voor mijn leerlingen (en mijzelf) wel een thema is. Nadeel is dat de tekst en de hermeneutiek uit beeld verdwenen. Ik heb toen aangegeven dat wij blijkbaar liever discussiëren over theorieën dan een tekst zorgvuldig uitleggen. Ons hoofd is blijkbaar heel theoretisch / dogmatisch (in de ouderwetse betekenis dat is gericht op de leer).
    Zijn er meer collega’s met de ervaring dat leerlingen en wellicht wijzelf meer theoretisch dan hermeneutisch zijn georiënteerd ?